Akt poświadczenia dziedziczenia u notariusza czy postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku?
W polskim systemie prawnym, aby formalnie potwierdzić swoje prawa do spadku, spadkobiercy mogą wybrać jedną z dwóch ścieżek: postępowanie sądowe o stwierdzenie nabycia spadku albo sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza. Obydwa dokumenty mają równoważną moc prawną i stanowią jedyny dowód praw wynikających z dziedziczenia wobec osób trzecich. Kluczowe jest jednak to, w jakich sytuacjach należy wybrać sąd, a kiedy można udać się do notariusza.
Kiedy składamy wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku?
Droga sądowa jest zawsze dostępna, niezależnie od okoliczności, ale jest konieczna w sytuacjach, gdy:
Istnieje spór między spadkobiercami co do kręgu osób dziedziczących, ważności testamentu lub wysokości udziałów w spadku. Notariusz nie ma uprawnień do rozstrzygania sporów.
Podstawą dziedziczenia jest testament szczególny (np. ustny, podróżny), ponieważ wymaga to przeprowadzenia postępowania dowodowego, w tym przesłuchania świadków, co jest domeną sądu.
Spadkobiercą jest gmina lub Skarb Państwa.
Spadkodawca w chwili śmierci był cudzoziemcem lub, nie posiadając żadnego obywatelstwa, nie zamieszkiwał w Polsce, albo w skład spadku wchodzą prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomości położonej za granicą (z pewnymi wyjątkami i w zależności od regulacji międzynarodowych).
Spadek został otwarty przed 1 lipca 1984 r.
Nie jest możliwe, aby przed notariuszem stawili się wszyscy spadkobiercy lub ich pełnomocnicy (wymóg dla aktu poświadczenia dziedziczenia).
Już wcześniej sporządzono akt poświadczenia dziedziczenia lub wydano postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku (choć można złożyć wniosek o zmianę lub uchylenie wcześniejszego orzeczenia, jeśli ujawnią się nowe okoliczności).
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku składa się do sądu rejonowego ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy (Sądu Spadku). Postępowanie sądowe kończy się wydaniem postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.
Kiedy udajemy się do notariusza sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia?
Droga notarialna jest z reguły szybsza i prostsza, ale wymaga spełnienia kluczowego warunku:
Bezwzględna zgoda wszystkich spadkobierców (zarówno ustawowych, jak i testamentowych) co do kręgu spadkobierców i ich udziałów w spadku.
Wszyscy spadkobiercy muszą stawić się osobiście u notariusza (lub przez pełnomocnika).
W chwili sporządzania aktu nie może istnieć żadne prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku ani zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia dotyczący tego spadku.
Nie mogą zachodzić wyżej wymienione przesłanki wyłączające (np. testament szczególny, spadkobierca - gmina/Skarb Państwa).
W kancelarii notarialnej sporządzany jest najpierw protokół dziedziczenia, a następnie, po spełnieniu wszystkich wymogów i złożeniu stosownych zapewnień, akt poświadczenia dziedziczenia. Kluczowe jest, że aby akt był ważny, musi zostać niezwłocznie wpisany do Rejestru Spadkowego przez notariusza. Dopiero po rejestracji akt ten zyskuje moc prawną równoważną postanowieniu sądu.
Podsumowanie
Wybór między sądem a notariuszem sprowadza się przede wszystkim do zgodności spadkobierców.
